Modern Roman Nedir

Modern roman, klasik romandan konusu, tekniği ve amacı bakımından ayrılır. Bu roman anlayışının ortaya çıkışında Freud ve psikanalizin büyük etkisi vardır.

Modern roman, 20. yüzyılın başlarında romanın geleneksel temel yapısı olan olay örgüsü, zaman, mekan, kahraman gibi öğelerinin değiştirilmesiyle ortaya çıkan yeni bir biçim anlayışının ürünüdür. Ölçütü ise doğrudan içerik ve yayımlandığı zaman diliminden çok, değişen gerçeklik karşısında romanın anlatım aracı olarak seçtiği yeni biçim öğeleri yanında iç monolog, bilinç akımı gibi anlatım teknikleridir.

Dünyadaki İlk Modern Roman Örneği

Cervantes / Don Kişot

Türkiyede İlk Modern Roman Örneği

Halit Ziya Uşaklıgil / Aşk-ı Memnu

Modern romanın kullandığı yeni biçim ve anlatım teknikleri, yalnızca teknik bir tercih olmayıp romana yüklenilen farklı işlevler ve romandan beklentilerle doğrudan ilişkilidir. Örneğin modern roman kuramları, romanı artık belirli ve herkes için geçerli bir çözümü ortaya koyan bir tür olarak görmez. Onlara göre roman, sorunu ortaya koymalı, çözümü okuyucuya bırakmalıdır. Çünkü, “Bu yeni edebiyatın amacı, bilgilendirmek, yol göstermek, siyasal ya da düşünsel düzlemde bilinç oluşturmak değildir.

Yeni edebiyatla geleneksel edebiyat arasındaki en aşılmaz uçurumdur bu. (...) Ona göre, edebiyatın önkoşulu olan yol gösterici/ yönlendirici/ eğitici boyutu (...) mesajın algılanan görüngesel gerçekliği çerçevesinde verilmesi gerekir.”

Roman kuramlarındaki bu derin değişimin nedeni, başta modern çağın kendi gerçekliğidir. Çünkü çağdaş dünyada yaşanan sosyal, kültürel ve bilimsel değişmeler 19. yüzyılın pozitivist gerçeklik anlayışını değiştirdiği gibi, bu süreç içinde ideolojilerde yaşanan değişimler de roman yazarını hayal kırıklığına uğratarak onun gerçekliğe ve ideolojik olgulara bakışını değiştirdi. Artık modern roman yazarı “çağdaş dünyanın karmaşıklığını, insan bilincinin kendi kendine konuşan işleyişi ve her sesin, her hareket ve eylemin anlamlı belirsizliğinin” (Mikhail, 2000, s.123) bilinci içindedir. Yani 20. yüzyılda değişen yalnız dış gerçekler değil, roman yazarının bilinci de, tutumu da buna paralel olarak değişmiştir. Berna Moran, özellikle politik roman yazarında görülen bu değişimi şöyle anlatır:

“Tüm dünyada solun içine düştüğü çıkmaz yazarları çok karmaşıklaşan toplumsal ve ekonomik sorunlar karşısında alternatifsiz bırakmış ve bu sorunları işlemeye elverişli klasik gerçekçi yöntemden uzaklaştırmıştır.”

Yeni yöntemde amaç sorunlara kesin bir çözüm sunmak değil, onları ortaya koymak ve sergilemektir. Dolayısıyla modern romanlarda, belirirsizlik ve açık son romanın temel özelliğidir. Bu da gösteriyor ki, modern roman yazarı artık ne tek bir sorunu gündeme getirmekte, ne de herkes için geçerli olan tek bir çözüm sunmaktadır.

Modern roman yazarı, yalnızca gösterir, sergiler, kişiyi bu biçimiyle sorgulamaya yöneltir ve kendi gerçekliğini kendisinin bulmasını ister. Bir başka anlatımla, modern yazar, aslında Orhan Pamuk'un da belirttiği gibi, biraz bulandırmayı, biraz karmaşıklığı sever. Bununla hem romanının iletisini belirsizleştirir, kendi çözümünü gizler hem de yapıtını çok anlamlı kılar. Bu amacı güden modern roman, doğaldır ki kendine özgü olan teknik ve biçimini de bu doğrultuda geliştirdi. Yukarıda sözü edilen teknik ve amaç doğrultusunda kaleme alınmış bir roman, yani tam olarak modern roman teknik ve felsefesiyle kaleme alınmış bir yapıt, başta politik güdümlü romanın temel özelliği olan, tek doğruyu ve tek gerçeği anlatma iddiasında olamaz. Dolayısıyla burada ideolojik güdümlü bir romandan söz etmek olanaklı değildir. Çünkü geleneksel politik romanlar, bilgilendirme, doğrudan değiştirme, çözümler sunma olguları üzerine kurulmuşlardır. Bu romanların kendilerine özgü sınırları, belli gerçekleri ve çözümleri vardır, dolayısıyla romanlar da herkesin o gerçeği ve çözümü benimseyerek değişmesi üzerine kurulmuştur. Oysaki modern roman, kesin ve tek boyutlu bir gerçekliği reddeder. Çünkü modern roman yazarı, bütünlüğünü kaybetmiş ve değişken bir dünyada hiçbir şeyin kesin olamayacağı düşüncesindedir. Ona göre en kesin gözüyle bakılan şeylerin bile değişik versiyonları vardır. Bundan dolayı modern roman yazarı anlatısında her şeyi kuşkulu kılar.